BİSMİLLAHİR RƏHMANİR RƏHİM
Əhli-xilaf mənbəli hədislər:
Əbu Bəkr b. Əbu Şeybə yazır:
حدثنا محمد بن بشر نا عبيد الله بن عمر حدثنا زيد بن أسلم عن أبيه أسلم أنه حين بويع لأبي بكر بعد رسول الله صلى الله عليه وسلم كان علي والزبير يدخلان على فاطمة بنت رسول الله صلى الله عليه وسلم فيشاورونها ويرتجعون في أمرهم ، فلما بلغ ذلك عمر بن الخطاب خرج حتى دخل على فاطمة فقال : يا بنت رسول الله صلى الله عليه وسلم ، والله ما من أحد أحب إلينا من أبيك ، وما من أحد أحب إلينا بعد أبيك منك ، وأيم الله ما ذاك بمانعي إن اجتمع هؤلاء النفر عندك ؛ أن أمرتهم أن يحرق عليهم البيت ، قال : فلما خرج عمر جاءوها فقالت : تعلمون أن عمر قد جاءني وقد حلف بالله لئن عدتم ليحرقن عليكم البيت وأيم الله ليمضين لما حلف عليه ، فانصرفوا راشدين ، فروا رأيكم ولا ترجعوا إلي ، فانصرفوا عنها فلم يرجعوا إليها حتى بايعوا لأبي بكر .
“Bizə Məhəmməd b. Bəşşar rəvayət etdi və dedi: “Bizə Ubeydullah b. Ömər rəvayət etdi və dedi: “Bizə Zeyd b. Əsləm atasından rəvayət edərək dedi: “Peyğəmbərdən (s) sonra insanlar Əbu Bəkrə beyət etdiyi ərəfələrdə imam Əli (ə.s) və Zübeyr xanım Fatimənin (s.ə) evində oturub mövzu barədə məşvərət edirdilər. Bunu eşidən Ömər xanım Fatimənin (s.ə) evinə tərəf yollandı və onun evinə yetişən zaman dedi: “Ey Peyğəmbərin (s) qızı and olsun Allaha (c.c) ki, sənin atandan başqa heç kəs bizə əziz deyil və atandan sonra heç kəs bizə sənin qədər əziz deyil. Lakin, and olsun Allaha (c.c), bu məhəbbət heç vaxt başına topladığın adamlara görə, evi yandırmaq əmrini verməkdə mənə mane ola bilməz”. Ömər bunları deyib getdikdən sonra, onlar[17] xanım Fatimənin (s.ə) yanına gəldilər. Xanım Fatimə (s.ə) onlara xitabən dedi: “Bilirsinizmi?! Ömər buraya gələrək əgər siz bir daha burada bir yerə yığılsanız, siz içində olduğunuz halda evi yandıracağına Allaha (c.c) and içib getdi. Allaha (c.c) and olsun ki, o and verdiyi işi yerinə yetirəcəkdir!” Gərək biz də o iki raşidinə[18] tərəf keçək. İndi isə, öz işiniz haqqında fikirləşin və bir daha bura gəlməyin. Sonra, onlar getdilər və Əbu Bəkrə beyət etməyənə qədər onun yanına qayıtmadılar”.
Əbu Bəkr b. Əbu Şeybə Abdullah b. Məhəmməd b. İbrahim b. Osman b. Xəvasti əl-Əbsi, “Əl-Musənnəf” kitabı, 20-ci cild, 579-cu səhifə, 38200-cü hədis, Təhqiq: Məhəmməd Əvvamə, Nəşr: “Darul-Qiblə lis-Səqafətul-İslamiyyə”, 1427/2006, 1-ci çap (online pdf)
Kitabı yükləmək üçün ünvan
Online mənbə
Rəvayətin sənədinin araşdırılması:
1.Məhəmməd b. Bəşşar
Əli b. Həcər əl-Əsqalani yazır:
محمد بن بشر العبدي أبو عبد الله الكوفي ثقة حافظ
“Məhəmməd b. Bəşşar əl-Əbdi, Əbu Əbdullah əl-Kufi. Siqadır, Hafizdir”.
Əbül-Fəzl Şəhabud-Din Əhməd b. Əli b. Həcər əl-Əsqalani, “Təqribut-Təhzib” kitabı, 1-ci cild, 828-ci səhifə, 5793-cü ravi, Təhqiq: Əbül-Əşbal sağir Əhməd Şağif əl-Pakistani, Nəşr: “Darul-Asimə”, hicri 1421-ci il (online pdf)
Kitabı yükləmək üçün ünvan
Online mənbə
2.Ubeydullah b. Ömər
Əli b. Həcər əl-Əsqalani yazır:
عبيد الله بن عمر بن حفص بن عاصم بن عمر بن الخطاب العمري المدني أبو عثمان ثقة ثبت
“Ubeydullah b. Ömər b. Həfs b. Asim b. Ömər b. Xəttab əl-Əmri, əl-Mədəni, Əbu Osman. Siqadır, səbtdir”.
Əbül-Fəzl Şəhabud-Din Əhməd b. Əli b. Həcər əl-Əsqalani, “Təqribut-Təhzib” kitabı, 1-ci cild, 643-cü səhifə, 4353-cü ravi, Təhqiq: Əbül-Əşbal sağir Əhməd Şağif əl-Pakistani, Nəşr: “Darul-Asimə”, hicri 1421-ci il (online pdf)
Kitabı yükləmək üçün ünvan
Online mənbə
3.Zeyd b. Əsləm
Əli b. Həcər əl-Əsqalani yazır:
زيد بن أسلم العدوي مولى عمر أبو عبد الله وأبو أسامة المدني، ثقة عالم
“Zeyd b. Əsləm əl-Ədəvi Ömərin quludur. Əbu Əbdullah. Atası Əbu Əsləm əl-Mədənidir. Siqadır, alimdir”.
Əbül-Fəzl Şəhabud-Din Əhməd b. Əli b. Həcər əl-Əsqalani, “Təqribut-Təhzib” kitabı, 1-ci cild, 350-ci səhifə, 2129-cu ravi, Təhqiq: Əbül-Əşbal sağir Əhməd Şağif əl-Pakistani, Nəşr: “Darul-Asimə”, hicri 1421-ci il (online pdf)
Kitabı yükləmək üçün ünvan
Online mənbə
4.Əsləm əl-Ədəvi
Əli b. Həcər əl-Əsqalani yazır:
أسلم العدوي مولى عمر ثقة مخضرم
“Əsləm əl-Ədəvi, Ömərin quludur. Siqadır, Muxtadramdır[19]”.
Əbül-Fəzl Şəhabud-Din Əhməd b. Əli b. Həcər əl-Əsqalani, “Təqribut-Təhzib” kitabı, 1-ci cild, 135-ci səhifə, 410-cu ravi, Təhqiq: Əbül-Əşbal sağir Əhməd Şağif əl-Pakistani, Nəşr: “Darul-Asimə”, hicri 1421-ci il (online pdf)
Kitabı yükləmək üçün ünvan
Online mənbə
Beləliklə, rəvayətin səhhəti səhih dərəcəsindədir.
Əbu Bəkr əl-Bəlazuri yazır:
الْمَدَائِنِيُّ ، عَنْ الْمَدَائِنِيُّ ، عَنْ مَسْلَمَةَ بْنِ مُحَارِبٍ ، عَنْ سُلَيْمَانَ التَّيْمِيِّ ، وَعَنِ ابْنِ عَوْنٍ ، أَنَّ أَبَا بَكْرٍ : ” أَرْسَلَ إِلَى عَلِيٍّ يُرِيدُ الْبَيْعَةَ ، فَلَمْ يُبَايِعْ ، فَجَاءَ عُمَرُ ، وَمَعَهُ قَبَسٌ فَتَلَقَّتْهُ فَاطِمَةُ عَلَى الْبَابِ ، فَقَالَتْ فَاطِمَةُ : يَابْنَ الْخَطَّابِ ، أَتُرَاكَ مُحَرِّقًا عَلَيَّ بَابِي ؟ ، قَالَ : نَعَمْ ، وَذَلِكَ أَقْوَى فِيمَا جَاءَ بِهِ أَبُوكِ ، وَجَاءَ عَلِيٌّ ، فَبَايَعَ ، وَقَالَ : كُنْتُ عَزَمْتُ أَنْ لا أَخْرُجَ مِنْ مَنْزِلِي حَتَّى أَجْمَعَ الْقُرْآنَ
”Əl-Mədainidən, o Məsləmə b. Muharibdən, o da Süleyman ət-Teymidən, o da İbn Aundan rəvayət edərək dedi: “Əbu Bəkir Əliyə (ə.s) (məktub) yazdı ki, gəlib beyət etsin. Lakin, Əli (ə.s) Əbu Bəkrə beyət etmədi. Ömər əlinə məşəl götürüb, (Əlinin (ə.s) evinə) gəldi. Xanım Fatimə (s.ə) qapıya çıxdı və dedi: “Ey Xəttabın oğlu! Qapımı yandırmaq istəyirsən?” Ömər dedi : “Bəli. Atanın hökmündən də güclüdür bu hökm”. Əli (ə.s) gəlib beyət edib dedi: “Mən özümə söz vermişdim ki, Quranı cəm etməsəm çölə çıxmayacam”.
Əbu Bəkr əl-Bəlazuri Əhməd b. Yəhya b. Cabir b. Davud, “Ənsabul-Əşrəf” kitabı, 1-ci cild, 586-cı səhifə, 1184-cü hədis, Təhqiq: Məhəmməd Humeydullah, Nəşr: “Darul-Məaruf”, Misir, Qahirə (online pdf)
Kitabı yükləmək üçün ünvan
Online mənbə
Rəvayətin sənədinin araşdırılması:
1.Əl-Mədaini
Şəmsəd-Din əz-Zəhəbi yazır:
العَلاَّمَةُ، الحَافِظُ، الصَّادِقُ، أَبُو الحَسَنِ عَلِيُّ بنُ مُحَمَّدِ بنِ عَبْدِ اللهِ بنِ أَبِي سَيْفٍ المَدَائِنِيُّ، الأَخْبَارِيُّ. نَزَلَ بَغْدَادَ، وَصَنَّفَ التَّصَانِيْفَ، وَكَانَ عَجَباً فِي مَعْرِفَةِ السِّيَرِ وَالمَغَازِي وَالأَنسَابِ وَأَيَّامِ العَرَبِ، مُصَدِّقاً فِيْمَا يَنْقُلُهُ، عَالِيَ الإِسْنَادِ
“Əllamədir, hafizdir, doğu danışandır. Əbül-Həsən Əli b. Məhəmməd b. Abdullah b. Əbi Seyf əl-Mədaini əl-Əxbari. Bağdada köçmüşdür və kitablar yazmışdır. O tarixşunaslıqda, döyüşlərin tarixini, ərəblərin başından keçən hadisələri və həmçinin qəbilələridə çox yaxşı tanıyırdı. Nəql etdiyi və eşitdiklərini uca və gözəl sənədlərlə və hamı tərəfindən də qəbul olunurdu.
قَالَ يَحْيَى: ثِقَةٌ ثِقَةٌ ثِقَةٌ. فَسَأَلْتُ أَبِي: مَنْ هَذَا؟ قَالَ: هَذَا المَدَائِنِيُّ
“Yəhya dedi: “Siqa, siqa, siqa. Əhməd b. Əbi Xeysəmə dedi: Atamdan soruşdum: “Bu şəxsin adı nədir?” Atam dedi : “Onun adı əl-Mədainidir”.
Əbu Əbdullah Şəmsəd-Din əz-Zəhəbi Məhəmməd b. Əhməd b. Osman, “Siyər əlamun-Nubəla” kitabı, 10-cu cild, 400,401-ci səhifələr, 113-cü ravi, Təhqiq: Şueyb əl-Arnaut, Nəşr: “Muəssətur-Risalə”, Beyrut, Lübnan, 1402/1982, 1-ci çap (online pdf)
Kitabı yükləmək üçün ünvan
Online mənbə
2.Məsləmə b. Muharib
Məhəmməd b. Hibban yazır:
مسلمة بْن محَارب الزيَادي يروي عَنْ أَبِيه عَنْ مُعَاوِيَة روى عَنهُ إِسْمَاعِيل بن علية
“Məsləmə b. Muharib əz-Ziyadi. Atasından o da Müaviyədən rəvayət etmişdir. İsmayıl b. Aliyə ondan rəvayət etmişdir”.
Əbu Hatim Məhəmməd b. Hibban b. Əhməd b. Hibban b. Məaz b. Məbəd ət-Təmimi, əd-Darəmi, “Əs-Siqat” kitabı, 7-ci cild, 490-cı səhifə, 11108-ci ravi, Təhqiq: Məhəmməd Əbdül-Muidxan, Nəşr: “Dairətul-Məaruful-Usmaniyyə”, Hindistan, 1393/1973, 1-ci çap (online pdf)
Kitabı yükləmək üçün ünvan
Online mənbə
Məhəmməd b. Hibbanın “Əs-Siqat” kitabında yalnız siqa ravilərin adlarını qeyd etmişdir. Məsləmə b. Muharib də Məhəmməd b. Hibbanın nəzərində siqa ravidir.
3.Süleyman b. Tarxan
Əli b. Həcər əl-Əsqalani yazır:
سليمان بن طرخان التيمي أبو المعتمر البصري نزل في التيم فنسب إليهم ثقة عابد
“Süleyman b. Tarxan ət-Teymi Əbül-Mutəmir əl-Bəsri…siqadır, abiddir”.
Əbül-Fəzl Şəhabud-Din Əhməd b. Əli b. Həcər əl-Əsqalani, “Təqribut-Təhzib” kitabı, 1-ci cild, 409-cu səhifə, 2590-cı ravi, Təhqiq: Əbül-Əşbal sağir Əhməd Şağif əl-Pakistani, Nəşr: “Darul-Asimə”, hicri 1421-ci il (online pdf)
Kitabı yükləmək üçün ünvan
Online mənbə
4.Abdullah b. Aun
Əli b. Həcər əl-Əsqalani yazır:
عبد الله بن عون بن أرطبان أبو عون البصري ثقة ثبت فاضل
“Abdullah b. Aun b. Ərtaban Əbu Aun əl-Bəsri. Siqadır, səbtdir, fəzilətli şəxsdir”.
Əbül-Fəzl Şəhabud-Din Əhməd b. Əli b. Həcər əl-Əsqalani, “Təqribut-Təhzib” kitabı, 1-ci cild, 533-cü səhifə, 3543-cü ravi, Təhqiq: Əbül-Əşbal sağir Əhməd Şağif əl-Pakistani, Nəşr: “Darul-Asimə”, hicri 1421-ci il (online pdf)
Kitabı yükləmək üçün ünvan
Online mənbə
Göründüyü kimi, bu hədisin də bütün raviləri siqadır və beləliklə, hədisin səhhəti səhih dərəcəsindədir.
Məhəmməd b. Cərir ət-Təbəri yazır:
حدثنا ابن حميد قال حدثنا جرير عن مغيرة عن زياد بن كليب قال: أتى عمر بن الخطاب منزل علي وفيه طلحة والزبير ورجال من المهاجرين فقال والله لأحرقن عليكم أو لتخرجن إلى البيعة فخرج عليه الزبير مصلتا السيف فعثر فسقط السيف من يده فوثبوا عليه فأخذوه
“Bizə İbn Humeyd rəvayət etdi və dedi: “Bizə Cərir rəvayət etdi və dedi: “Muğirə Ziyad b. Kuleybdən rəvayət edərək dedi: “Ömər, Təlhə və Zübeyrlə mühacirlərdən bir qrupun məskunlaşmış olduğu Əlinin (ə.s) evinə hücum çəkdi. Zübeyr qılıncını çəkərək ona[20] qarşı çıxmaq istədi. Fəqət həmin vaxt ayağı sürüşərək, qılınc əlindən yerə düşdü. Sonra isə, evə hücum çəkənlər toplaşaraq onu tutdular”.
Əbu Cəfər ət-Təbəri Məhəmməd b. Cərir b. Yezid b. Kəsir b. Ğalib əl-Amuli, “Tarixut-Təbəri” kitabı, 3-cü cild, 202-ci səhifə, Təhqiq: Məhəmməd Əbül-Fəzl İbrahim, Nəşr: “Darul-Məaruf”, Misir, Qahirə, 1387/1967, 2-ci çap (online pdf)
Kitabı yükləmək üçün ünvan
Online mənbə
Rəvayətin sənədinin araşdırılması:
1.İbn Humeyd barəsində “Təbuk döyüşündə kimlər Rəsulullaha (s) sui-qəsd hazırlamışdır?” bölmündə məlumat verilmişdi
2.Cərir barəsində “Təbuk döyüşündə kimlər Rəsulullaha (s) sui-qəsd hazırlamışdır?” bölmündə məlumat verilmişdir
3.Muğirə b. Muqsim. Bu ravi barədə bəzi etirazlar vardır. Etirazların səbəbi isə, qeyd olunan rəvayətin müdəlləs[21] olmasıdır. Dəlil olaraq, əhli-xilaf alimi ən-Nəsainin Muğirə b. Muqsimi tədlis[22] sifəti ilə vəsf etməsini gətirmişlər. Lakin, bu tədlisin özü belə doğru deyildir.
Əli b. Həcər əl-Əsqalani yazır:
المغيرة بن مقسم الضبي الكوفي صاحب إبراهيم النخعي ثقة مشهور وصفه النسائي بالتدليس وحكاه العجلي عن أبي فضيل وقال أبو داود كان لا يدلس وكأنه أراد ما حكاه العجلي أنه كان يرسل عن إبراهيم فإذا وقف أخبرهم ممن سمعه
“Muğirə b. Muqsim əd-Dabbi, əl-Kufi. İbrahim ən-Nəxainin dostudur. Məşhur siqa şəxslərdəndir. Əl-İcli Əbül-Fudeyldən Nəsainin onu (Muğirəni) tədlis ilə, vəsf etdiyini nəql etmişdir. Əbu Davud dedi: “O (Muğirə), müdəlləs hədis nəql etməmişdir, Əl-İclinin nəql etdiyi hədis isə, İbrahim b. Nəxaidən irsal[23] olaraq gəlmişdir”.
Əbül-Fəzl Şəhabud-Din Əhməd b. Əli b. Həcər əl-Əsqalani, “Tərifu əhlət-Təqdis biməratibul-Musufinə bit-Tədlis” kitabı, 1-ci cild, 46-cı səhifə, 107-ci ravi, Təhqiq: Asim b. Abdullah əl-Qaryuti, Nəşr: “Məktəbətul-Mənar”, İordaniya, miladi 1980-ci il, 1-ci çap (online pdf)
Kitabı yükləmək üçün ünvan
Online mənbə
Muğirə b. Muqsim haqqında edilən tədlisin yalnış olmasının başqa bir dəlili isə, Müslim b. Həccacın “Səhih” kitabının ravilərindən olmasıdır ki, burada “Hədəsəna” (Bizə rəvayət etdi) və yaxud “Əxbərana” (Bizə xəbər verdi) ləfzləri ilə deyil. Əksinə, muənan olaraq, yəni “Ən Muğira” (Muğirədən) deyə, rəvayət olunmuşdur.
Müslim b. Həccac yazır:
حدثنا عثمان بن أبي شيبة وزهير بن حرب وإسحق بن إبراهيم قال إسحق أخبرنا وقال الآخران حدثنا جرير عن مغيرة عن واصل بن حيان عن عبد الله بن أبي الهذيل عن أبي الأحوص عن عبد الله عن النبي صلى الله عليه وسلم قال
“Bizə Osman b. Əbu Şeybə və Zuheyr b. Hərb və İshaq b. İbrahim rəvayət etdi. İshaq dedi: “Bizə Cərirdən, o Muğirədən, o da Vasil b. Həyyandan, o da Abdullah b. Əbi Huzeyldən, o da Əbül-Əhvasdan, o da Abdullahdan, o da Peyğəmbərdən (s) rəvayət edərək dedi”.
Əbül-Hüseyn Müslim b. Həccac əl-Quşeyri, ən-Nişapuri, “Səhih Müslim” kitabı, 1-ci cild, Səhabələrin fəziləti kitabı, 1-ci bab, 971,972-ci səhifələr, 2383-cü hədis, Nəşr: “Beytul-Əfkar əd-Dəvliyyə”, Riyad, Səudiyyə Ərəbistanı, 1419/1998 (Kitabı yükləmək üçün ünvan)
Online mənbə
Şəmsəd-Din əz-Zəhəbi yazır:
مغيرة مغيرة بن مقسم, الإِمَامُ, العَلاَّمَةُ, الثِّقَةُ, أَبُو هِشَامٍ الضَّبِّيُّ مَوْلاَهُم, الكُوْفِيُّ الأَعْمَى الفَقِيْهُ
“Muğirə b. Muqsim. İmamdır, əllamədir, siqadır, Əbu Haşim, əd-Dabbi. Kufəlilərin mövlasıdır, əl-Amə. Fəqihdir”.
وَقَالَ أَحْمَدُ بنِ أَبِي مَرْيَمَ، عَنْ يَحْيَى بنِ مَعِيْنٍ: ثِقَةٌ مَأْمُوْنٌ.
“Əhməd b. Əbi Məryəm Yəhya b. Maindən nəql edərək dedi: “Siqadır, Mamundur[24]”.
وَرَوَى أَبُو حَاتِمٍ، عَنْ يَحْيَى, قَالَ: كَانَ مُغِيْرَةُ أَحْفَظَ مِنْ حَمَّادِ بنِ أَبِي سُلَيْمَانَ.
“Əbu Hatim Yəhya b. Maindən rəvayət edərək dedi: “Muğirənin yaddaşı Həmmad b. Əbi Süleymandan daha güclüdür”.
وَقَالَ ابْنُ أَبِي حَاتِمٍ: سَأَلْتُ أَبِي: مُغِيْرَةُ، عَنِ الشَّعْبِيِّ أَحَبُّ إِلَيْكَ, أَمِ ابْنُ شُبْرُمَةَ؟ فَقَالَ: جَمِيْعاً ثِقَتَانِ.
“İbn Əbi Hatim dedi: “Atamdan soruşdum: “Muğirənin Şəbidən olan rəvayətlərini sevməliyəm yoxsa Şubrumədən olan?” Atam dedi: “Hər ikisi siqadır”.
قَالَ العِجْلِيُّ: مُغِيْرَةُ ثِقَةٌ, فَقِيْهٌ
“Əl-İcli dedi: “Muğirə siqadır, fəqihdir”.
وَقَالَ النَّسَائِيُّ: ثِقَةٌ.
“Ən-Nəsai dedi: “Siqadır”.
Əbu Əbdullah Şəmsəd-Din əz-Zəhəbi Məhəmməd b. Əhməd b. Osman, “Siyər əlamun-Nubəla” kitabı, 6-cı cild, 10-12-ci səhifələr, 5-ci ravi, Təhqiq: Şueyb əl-Arnaut, Nəşr: “Muəssətur-Risalə”, Beyrut, Lübnan, 1402/1982, 1-ci çap (online pdf)
Kitabı yükləmək üçün ünvan
Online mənbə
5.Ziyad b. Kuleyb. Bu ravi, Peyğəmbər (s) dövründə yaşamamışdır, Əhli-xilaf alimlərdən bəziləri onun hicri 100-cü ildə bəzisi isə, 119-cu ildə vəfat etdiyini söyləmişdir. Lakin, Ziyad b. Kuleybin Peyğəmbər (s) dövrünü görmədən hədis nəql etməsi, mürsəl hesab edilsə belə, mətnin öncədən qeyd etdiyimiz səhih hədislər ilə müvafiqliyi, onun məqbul olmasına zəmin yaradır.
Əli b. Həcər əl-Əsqalani yazır:
زياد بن كليب الحنظلي أبو معشر الكوفي ثقة
“Zeyd b. Kuleyb əl-Hənzəli Əbu Məşər əl-Kufi. Siqadır”.
Əbül-Fəzl Şəhabud-Din Əhməd b. Əli b. Həcər əl-Əsqalani, “Təqribut-Təhzib” kitabı, 1-ci cild, 348-ci səhifə, 2108-ci ravi, Təhqiq: Əbül-Əşbal sağir Əhməd Şağif əl-Pakistani, Nəşr: “Darul-Asimə”, hicri 1421-ci il (online pdf)
Kitabı yükləmək üçün ünvan
Online mənbə
Beləliklə, Muğirə barədə olan tədlisin Əbu Davudun sözlərinə əsasən, doğru olmadığı məlum oldu. Məhəmməd b. Hümeyd barəsində isə, əhli-xilaf alimlərinin fərqli görüşlərə sahib olması səbəbi ilə rəvayətin səhhətini həsən dərəcəsinə düşmüş olur.
Hişam b. Əmmarın nəql etdiyi hədisi, “Peyğəmbərin (s) vəfatı və Səqifə hadisəsi” bölmündə qeyd etmişdik. Həmin hədisin mövzuya aid olan hissəsini bir daha qeyd edirik.
دَخَلَ عَلِيٌّ وَالزُّبَيْرُ بَيْتَ فَاطِمَةَ بِنْتِ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ ، فَجَاءَ عُمَرُ فَقَالَ : اخْرُجُوا لِلْبَيْعَةِ ، وَاللَّهِ لَتَخْرُجُنَّ ، أَوْ لأُحَرِّقَنَّهُ عَلَيْكُمْ ، فَخَرَجَ الزُّبَيْرُ صَلْتًا بِالسَّيْفِ ، فَاعْتَنَقَهُ زِيَادُ بْنُ لَبِيدٍ الأَنْصَارِيُّ مِنْ بَيَاضَةَ فَدَقَّ بِهِ ، وَبَدَرَ السَّيْفَ مِنْ يَدِهِ مِنْهُ ، فَأَخَذَهُ زِيَادٌ قَالَ : لا ، وَلَكِنِ اضْرِبْ بِهِ الْحَجَرَ
“İmam Əli (ə.s) və Zubeyr xanım Fatimənin (s.a) evinə gəldilər. Ömər Xanımın (s.ə) evinə gəlib dedi: “Evdən çıxın və beyət edin, əgər çıxmasanız evi yandıracam“. Zübeyr evdən çıxıb, qılıncı sıyıraraq Ömərin üstünə hücum etmək istədikdə, Ziyad b. Ləbid əl-Ənsari onu qucaqlayaraq qılıncı Zübeyrin əlindən alaraq Zübeyrə dedi: “Qılıncını daşa vur ki, əsəblərin sakitləşsin”. O da qılınıcını daşa vurdu”.
Əbül-Vəlid Hişam b. Əmmar b. Nuseyr b. Məysər b. Əban əs-Suləmi, əd-Dəməşqi, “Hədis Hişam ibn Əmmar” kitabı, 1-ci cild, 124,125-ci səhifələr, 47-ci hədis, Təhqiq: Şeyx Abdullah b. Vəkil, Nəşr: “Dar İşbəyləyya” Riyad, Səudiyyə Ərəbistanı, 1419/1999, 1-ci çap (kitabı yükləmək üçün ünvan)
Online mənbə
Əhli-xilafın böyük alimi Əhməd b. Hənbəl Səqifə hadisəsini qeyd edərkən, imam Əli (ə.s) və onunla birlikdə olan şəxslərin xanım Fatimənin (s.ə) evinə getməsini qeyd etmişdir. Lakin, nədənsə daha sonrakı hadisələri qeyd etməmişdir.
Əhməd b. Hənbəl yazır:
Rəvayət uzun olduğundan əsas hissəni təqdim edirik
حدثنا عبد الله حدثني أبي ثنا إسحاق بن عيسى الطباع ثنا مالك بن أنس حدثني بن شهاب عن عبيد الله بن عبد الله بن عتبة بن مسعود ان بن عباس أخبره: … إن عليا والزبير ومن كان معهما تخلفوا في بيت فاطمة رضي الله عنها بنت رسول الله
“Bizə Abdullah rəvayət etdi və dedi: “Mənə atam rəvayət etdi və dedi: “Bizə İshaq b. İsa ət-Tabaə rəvayət etdi və dedi: “Bizə Malik b. Ənəs rəvayət etdi və dedi: “Mənə İbn Şəhab Ubeydullah b. Abdullah b. Utbə b. Məsuddan rəvayət etdi və dedi: “İbn Abbas (ə.s) ona xəbər verdi və dedi: “…Əli (ə.s) və Zübeyr və onlarla birlikdə olanlar bizdən ayrılıb, Peyğəmbər (s) qızı Fatimənin (s.ə) evində toplaşdılar”.
Kitabı təhqiqatçısı Şueyb əl-Arnaut hədisin səhhəti barədə yazır:
إسناد حديث السقيفة صحيح على شرط مسلم، رجاله ثقات رجال الشيخين غير إسحاق بن عيسى الطباع، فمن رجال مسلم
“Səqifə hədisinin isnadı Müslimin şərtlərinə əsasən səhihdir. Ricalları siqadır, Şeyxeynlərin[25] ricalıdır. İshaq b. İsa ət-Tabaədən başqa, o Müslimin ricalındandır”.
Əbu Əbdullah Əhməd b. Məhəmməd b. Hənbəl b. Hilal b. Əsəd əş-Şeybani, “Musnədul-İmam Əhməd b. Hənbəl” kitabı, 1-ci cild, 451-ci səhifələr, Səqifə hədisi, 391-ci hədis, Təhqiq: Şueyb əl-Arnaut, Adil Mürşid və digərləri, Nəşr: “Muəssətur-Risalə”, Beyrut, Lübnan, 1418/1997, 1-ci çap (online pdf)
Kitabı yükləmək üçün ünvan
Online mənbə
Əbu Bəkr b. Əbi Asim yazır:
حدثنا أبو بكر بن أبي شيبة ، حدثنا محمد بن بشر ، حدثنا عبيد الله بن عمر ، عن زيد بن أسلم ، عن أبيه ، قال : بلغ عمر بن الخطاب أن ناسا ، يجتمعون في بيت فاطمة فأتاها فقال : يا بنت رسول الله صلى الله عليه وسلم ما كان أحد من الناس أحب إلينا من أبيك ولا بعد أبيك أحب إلينا منك فقد بلغني أن هؤلاء النفر يجتمعون عندك وأيم الله لئن بلغني ذلك لأحرقن عليهم البيت ، فلما جاءوا فاطمة قالت : إن ابن الخطاب قال كذا وكذا فإنه فاعل ذلك ، فتفرقوا حتى بويع لأبي بكر رضي الله عنه
“Bizə Əbu Bəkr b. Əbu Şeybə rəvayət etdi və dedi: “Bizə Məhəmməd b. Bəşşar rəvayət etdi və dedi: “Bizə Ubeydullah b. Ömər rəvayət etdi və dedi: “Zeyd b. Əsləm atasından rəvayət edərək dedi: “İnsanların xanım Fatimənin (s.ə) evində cəm olması xəbəri Ömərə b. Xəttaba çatdığı zaman (həmin evin önünə) gəlib dedi: “Ey Peyğəmbərin qızı, atan bizə hamıdan əziz idi, səndə atandan sonra bizə əzizsən. And olsun Allaha (c.c), artıq mənə xəbər çatıb ki, onlar sənin yanında cəm olublar”. Xanım Fatimə (s.ə) evə girib onlara dedi: “Xəttabın oğlu belə-belə dedi. O dediyini eliyəcəkdir. Onlar Əbu Bəkrə beyət etmək üçün evdən çıxdılar”.
Kitabı təhqiq edən Əmr b. Abdullah əl-Munim hədisin səhhəti barədə yazır:
إسناده صحيح
“İsnadı səhihdir”.
Əbu Bəkr b. Əbi Asim Əhməd b. Əmr b. əd-Dahhak b. Muxalid əş-Şeybani, “Əl-Mutəzəkkəru vət-Təzkir vəz-Zikr” kitabı, 1-ci cild, 41-ci səhiəfə, 19-cu hədis, Təhqiq: Əmr b. Abdullah əl-Munim, Nəşr: “Darus-Sahabəti lit-Turas bi-Tanta”, Misir, 1412/1992, 1-ci çap (online pdf)
Kitabı yükləmək üçün ünvan
Online mənbə
Müslim b. Quteybə yazır:
Rəvayət uzun olduğundan əsas hissən qeyd edirik
إن أبا بكر رضي الله عنه تفقد قوما تخلفوا عن بيعته عند علي كرم الله وجهه، فبعث إليهم عمر، فجاء فناداهم وهم في دار علي، فأبوا أن يخرجوا فدعا بالحطب وقال: والذي نفس عمر بيده. لتخرجن أو لأحرقنها على من فيها، فقيل له يا أبا حفص. إن فيها فاطمة؟ فقال وإن، فخرجوا فبايعوا إلا عليا فإنه زعم أنه قال: حلفت أن لا أخرج ولا أضع ثوبي على عاتقي حتى أجمع القرآن، فوقفت فاطمة رضي الله عنها على بابها، فقالت: لا عهد لي بقوم حضروا أسوأ محضر منكم، تركتم رسول الله صلى الله عليه وسلم جنازة بين أيدينا، وقطعتم أمركم بينكم، لم تستأمرونا، ولم تردوا لنا حقا. فأتى عمر أبا بكر، فقال له: ألا تأخذ هذا المتخلف عنك بالبيعة؟ فقال أبو بكر لقنفد وهو مولى له: اذهب فادع لي عليا، قال فذهب إلى علي فقال له: ما حاجتك؟ فقال يدعوك خليفة رسول الله، فقال علي: لسريع ما كذبتم على رسول الله. فرجع فأبلغ الرسالة، قال: فبكى أبو بكر طويلا. فقال عمر الثانية: لا تمهل هذا المتخلف عنك بالبيعة، فقال أبو بكر رضي الله عنه لقنفد: عد إليه، فقل له: خليفة رسول الله يدعوك لتبايع، فجاءه قنفد، فأدى ما أمر به، فرفع علي صوته فقال سبحان الله؟ لقد ادعى ما لبس له، فرجع قنفد، فأبلغ الرسالة، فبكى أبو بكر طويلا، ثم قام عمر، فمشى معه جماعة، حتى أتوا باب فاطمة، فدقوا الباب، فلما سمعت أصواتهم نادت بأعلى صوتها: يا أبت يا رسول الله، ماذا لقينا بعدك من ابن الخطاب وابن أبي قحافة، فلما سمع القوم صوتها وبكاءها، انصرفوا باكين، وكادت قلوبهم تنصدع، وأكبادهم تنفطر وبقي عمر ومعه قوم
“Əbu Bəkrə xəbər çatdı ki, ona beyət etməkdən imtina edən şəxslər Əlinin (ə.s) yanındadırlar. (Əbu Bəkr) Ömər b. Xəttabı (onların yanına) göndərdi. Həmin şəxslər Əlinin (ə.s) evində olarkən, Ömər gəlib onlara səsləndi. Onlar isə, evdən çıxmaqdan boyun qaçırtdılar. Ömər onlara səslənərək dedi: “Ömərin canı əlində olana and olsun ki, ya siz bu evdən çıxacaqsınız ya da evin içindəkilərlə birlikdə evi yandıracam”. Ömərə dedilər: “Ey Əbu Həfs! Fatimədə (s.ə) evin içindədir”. Ömər dedi: “ O da (evdə) olsa belə (yandıracam)”. Əlidən (ə.s) başqa hər kəs evdən xaric olub (Əbu Bəkrə) beyət etdi. Əli (ə.s) dedi: Mən and içmişəm ki, Quranı cəm etməmiş evdən çıxmayacam”. Xanım Fatimə (s.a) qapının yanında diyanıb dedi: “Bizim boynumuzda heç bir əhd yoxdur, Rəsulallahın (s) cənazəsini bizim yanımızda tərk elədiniz sizin aranızda olan işi korladınız və bizim üçün bir haqq görmədiniz”. Ömər Əbu bəkrin yanına gəlib dedi: “Sənin üçün o ixtilafçılardan beyət alımmı?“ Əbu Bəkr dedi: “Ey Qunfuz! Ged Əlini (ə.s) çağır. “Qunfuz Əlinin evinə getdi. Əli (ə.s) (ona) dedi: “Nə istəyirsən?“ Qunfuz dedi: “Rəsulallahın (s) xəlifəsi səni çağırır”. Əli (ə.s) dedi: “ Subhanallah! Nə tez Rəsulallahı (s) təkzib etdiniz?”. Qunfuz qayıdıb bu xəbəri, Əbu Bəkrə çatdırdı. Əbu Bəkr uzun uzadı ağladı. Sonra, Ömər qalxıb camaatla birlikdə, xanım Fatimənin (s.a) qapısının yanına gəlib, qapını döydülər. Sonra isə, onların səsləri eşidildi. Ağlar səslə deyirdilər: “Ya Rəsulallah! Nəyə görə biz atamdan sonra Xəttabın və Əbu Quhafənin oğlundan bunları görürük?“. Elə bu zaman, camaat onların ağlamaq səsini eşitdikdə, ağlar halda geri qayıtdılar. Az qalırdı ki, buna görə ürəyləri yansın ciyərləri parçalansın. Lakin, Ömər və onun dəstəsi geri qayıtmadılar”.
Əbu Məhəmməd Abdullah b. Müslim b. Quteybə əd-Deynəvəri, “Əl-İmamə vəs-Siyasə” kitabı, 1-ci cild, 30-cu səhifə, Təhqiq: Əli Şeyri, Nəşr: “Darul-Ədva”, Beyrut, Lübnan, 1410/1990, 1-ci çap (kitabı yükləmək üçün ünvan)
Online mənbə
“Əl-İmamə vəs-Siyasə” kitabı barədə olan şübhələrin cavabı “Şübhələrə cavab” bölmündə qeyd olunacaqdır.
Əhməd Bəkri yazır:
وقال ابن قتيبة:..ثم قام عمر فمشى ومعه جماعة حتى، أبوا باب فاطمة فدقوا الباب، فلما سمعت أصواتهم نادت بأعلى صوتها: يا ابت يا رسول الله ماذا لقينا بعدك من ابن الخطاب، وابن أبي قحافة
“Və İbn Quteybə dedi:…“Sonra, Ömər bir qrup adamla Fatimənin (s.a) qapısına gəldi. Qapını döydülər. Fatimə (s.a) onların səsini eşidən zaman uca səslə dedi: “Ey Allahın Rəsulu! Səndən sonra Xəttabın və Əbu Quhafənin oğlundan tərəfindən bizə nələr (müsibətlər) çatmadı!”
Əbdür-Rəhman Əhməd Bəkri “Ömər b. Xəttab” kitabı, 1-ci cild, 184-cü səhifə (online mənbə)
Əbu Ömər Əbdül-Birr yazır:
حَدَّثَنَا حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ أَحْمَدَ ، حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ أَيُّوبَ ، حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ عَمْرٍو الْبَزَّارُ ، حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ يَحْيَى ، حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ نُسَيْرٍ ، حَدَّثَنَا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ عُمَرَ ، عَنْ زَيْدِ بْنِ أَسْلَمَ ، عَنْ أَبِيهِ ، أَنَّ عَلِيًّا وَالزُّبَيْرَ كانا حين بويع لأبي بكر يدخلان على فاطمة رضي الله عنها فيشاورانها ويتراجعان في أمرهم ، فبلغ ذلك عمر ، فدخل عليها عمر ، فقال : يا بنت رَسُولِ اللَّهِ ، وَاللَّهِ مَا كَانَ مِنَ الْخَلْقِ أَحَدٌ أَحَبَّ إِلَيْنَا مِنْ أَبِيكِ ، وَمَا أَحَدٌ أَحَبُّ إِلَيْنَا بَعْدَهُ مِنْكِ ، وَلَقَدْ بَلَغَنِي أَنَّ هَؤُلاءِ النَّفَرِ يَدْخُلُونَ عَلَيْكِ ، وَلَئِنْ بَلَغَنِي لأَفْعَلَنَّ وَلأَفْعَلَنَّ . ثُمَّ خَرَجَ وَجَاءُوهَا ، فَقَالَتْ لَهُمْ : إِنَّ عُمَرَ قَدْ جَاءَنِي وَحَلَفَ لَئِنْ عُدْتُمْ لَيَفْعَلَنَّ ، وَايْمُ اللَّهِ لَيَفِيَنَّ بِهَا ، فَانْظُرُوا فِي أَمْرِكُمْ ، وَلا تَرْجِعُوا إِلَيَّ . فَانْصَرَفُوا فَلَمْ يَرْجِعُوا ، حَتَّى بَايَعُوا لأَبِي بَكْرٍ
“Bizə Məhəmməd b. Əhməd rəvayət etdi və dedi: “Bizə Məhəmməd b. Əyyub rəvayət etdi və dedi: “Bizə Əhməd b. Əmr əl-Bəzzar rəvayət etdi və dedi: “Bizə Əhməd b. Yəhya rəvayət etdi və dedi: “Bizə Məhəmməd b. Buşeyr[26] rəvayət etdi və dedi: “Bizə Abdullah b. Ömər[27] rəvayət etdi və dedi: “Zeyd b. Əsləm o da atasından dedi: “Əbu Bəkrə beyət edilən zaman Əli (ə.s) və Zübeyr məşvərət üçün Xanım Fatimənin (s.a) yanına gəldilər. Bu xəbər Ömərə çatanda, xanım Fatimənin (s.ə) evinə gələrək dedi: “Ey Peyğəmbərin (s) qızı sənin atandan başqa heç kəs bizə əziz deyil və atandan sonra heç kəs bizə sənin qədər əziz deyil. Mənə xəbər çatıb ki, bir dəstə insan sənin evinə gəlirlər. Əgər, sən onlara bir daha evə gəlməyə icazə versən, mütləq flan işi edəcəm”. Sonra, (Ömər) çıxıb getdi. Onlar[28] Fatimənin (s.ə) evinə gəldikdə, xanım Fatimə (s.ə) onlara xitabən dedi: “Ömər mənim yanıma gəldi və and içdi ki, əgər siz bir də buraya gəlsəniz, flan işi edəcək. And olsun ki, o dediyini edəcək. Öz işiniz haqqında fikirləşin və daha bura gəlməyin”. Sonra, Onlar evdən çıxdılar və Əbu Bəkrə beyət etməyənə qədər bir daha evə qayıtmadılar”.
Əbu Ömər Yusif b. Abdullah b. Məhəmməd b. Əbdül-Birr b. Asim əl-Qurtubi, “Əl-İstiab fi mərifətil-Əshab” kitabı, 3-cü cild, 975-ci səhifə, Təhqiq: Əli Məhəmməd əl-Bəcavi, Nəşr: “Darul-Ceyl”, Beyrut, Lübnan, 1412/1992, 1-ci çap (online pdf)
Kitabı yükləmək üçün ünvan
Online mənbə
Əbu Ömər b. Əbdür-Rəbbah yazır:
عليّ، والعباس، والزبير، وسعد بن عبادة، فأما علي والعباس والزبير فقعدوا في بيت فاطمة حتى بعث إليهم أبو بكر عمر بن الخطاب ليخرجوا من بيت فاطمة، وقال له: إن أبوا فقاتلهم. فأقبل بقبس من نار على أن يضرم عليهم الدار، فلقيته فاطمة فقالت: يا ابن الخطاب، أجئت لتحرق دارنا؟ قال: نعم، أو تدخلوا فيما دخلت فيه الأمة! فخرج علي حتى دخل على أبي بكر فبايعه، فقال له أبو بكر: أكرهت إمارتي؟ فقال: لا، ولكني آليت أن لا أرتدي بعد موت رسول الله صلّى الله عليه وسلم. حتى أحفظ القرآن، فعليه حبست نفسي
Əbu Bəkrin beyətinə qarşı olan kəslər
“Hz.Əli (ə.s), Abbas (ə.s) və Zübeyr xanım Fatimənin (s.ə) evində oturmuşdu. Əbu Bəkr Ömər b. Xəttabı göndərdi ki, onları Fatimənin (s.ə) evindən çıxartsın. Ömərə göstəriş vermişdi ki, “əgər evdən çıxmasalar, onlara güc tətbiq et!” Ömər b. Xəttab əlinə məşəl alaraq, Fatimənin (s.ə) evinə yola düşdü. O, evi yandırmaq niyyətində idi. Bu zaman, Fatimə (s.ə) ilə qarşılaşdı. Xanım (s.ə) dedi: “Ey Xəttabın oğlu! Bizim evimizi yandırmağa gəlmisən?!” O, cavab verərək: “Bəli! Yalnız, o zaman bu fikirdən dönərəm ki, ümmətin daxil olduğuna siz də daxil olasınız[29]!“ Əli (ə.s) çölə çıxıb, Əbu Bəkrin yanına gəldi və ona beyət etdi. Əbu Bəkr Əliyə (ə.s) xitabən dedi: “Mənim rəhbərliyimi bəyənmədin?” Əli (ə.s) dedi: “Xeyr, lakin and içmişdim ki, Quranı toplamayınca Allah Rəsulunun (s) ölümündən sonra əbamı çiynimə atmıyım. Buna görə də özümü (evə) qapamışdım”.
Əbu Ömər Şəhabud-Din Əhməd b. Məhəmməd b. Əbdür-Rəbbah b. Həbib b. Hədir b. Salim əl-Əndəlusi, “Əl-İqdul-Fərid” kitabı, 5-ci cild, 13,14-cü səhifələr, Nəşr: “Darul-Kutubul-İlmiyyə”, 1404/1983, 1-ci çap (online pdf)
Kitabı yükləmək üçün ünvan
Online mənbə
Əbül-Fəda yazır:
Rəvayət uzun olduğundan əsas hissəni təqdim edirik
ثم إن أبا بكر بعث عمر بن الخطاب إِلى علي ومن معه ليخرجهم من بيت فاطمة رضي الله عنها، وقال: إِن أبوا عليك فقاتلهم. فأقبل عمر بشيء من نار على أن يضرم الدار، فلقيته فاطمة رضي الله عنها وقالت: إِلى أين يا ابن الخطاب؟ أجئت لتحرق دارنا؟ قال: نعم، أو تدخلوا فيما دخل فيه الأمة فخرج علي حتى أتى أبا بكر فبايعه،
“Sonra, Əbu Bəkr Ömər b. Xəttabı göndərdi ki, onları Fatimənin (s.ə) evindən çıxartsın. Ömərə göstəriş vermişdi ki, “Əgər evdən çıxmasalar, onlara güc tətbiq et!” Ömər b. Xəttab əlinə məşəl alaraq Fatimənin (s.ə) evinə yola düşdü. O, evi yandırmaq niyyətində idi. Bu zaman, Fatimə (s.ə) ilə qarşılaşdı. Xanım (s.ə) dedi: “Ey Xəttabın oğlu! Bizim evimizi yandırmağa gəlmisən?!” Ömər dedi: “Bəli. Yalnız, o zaman bu fikirdən dönərəm ki, ümmətin daxil olduğuna siz də daxil olasınız!” Sonra Əli (ə.s) evdən çıxıb, Əbu Bəkrə beyət etdi”
Əbül-Fəda İmad-Din İsmayıl b. Əli b. Mahmud b. Məhəmməd b. Ömər b. Şahənşah b. Əyyub əl-Maliki, “Əl-Muxtəsər fi əxbaril-Bəşər” kitabı, 1-ci cild, 156-cı səhifə, Nəşr: “Əl-Huseyniyyə”, Misir, 1-ci çap (online pdf)
Kitabı yükləmək üçün ünvan
Online mənbə
Əbül-Fəda digər bir kitabında yazır:
Rəvayət uzun olduğundan əsas hissəni təqdim edirik
ثم إن أبا بكر بعث عمر بن الخطاب إلى علي ومن معه ليخرجهم من بيت فاطمة رضي الله عنها وقال : إن أبوا عليك فقاتلهم فأقبل عمر بشيء من نار على أن يضرم الدار فلقيته فاطمة رضي الله عنها وقالت : إلى أين يا ابن الخطاب أجئت لتحرق دارنا قال : نعم أو تدخلوا فيما دخل فيه الأمة فخرج علي حتى أتى أبا بكر فبايعه
“Sonra, Əbubəkr Ömər b. Xəttabı göndərdi ki, Əli (ə.s) və onunla birlikdə olanları, Fatimənin (s.ə) evindən çıxartsın. Ömərə göstəriş vermişdi ki, “əgər evdən çıxmasalar, onlara güc tətbiq et!” Ömər b. Xəttab əlinə məşəl alaraq, Fatimənin (s.ə) evinə yola düşdü. O, evi yandırmaq niyyətində idi. Bu zaman Fatimə (s.ə) ilə qarşılaşdı. dedi: “Ey Xəttabın oğlu! Bizim evimizi yandırmağa gəlmisən?!” Ömər dedi: “Bəli, yalnız o zaman bu fikirdən dönərəm ki, ümmətin daxil olduğuna siz də daxil olasınız!” Sonra, Əli evdən çıxıb Əbu Bəkrə beyət etdi”.
Əbül-Fəda İmad-Din İsmayıl b. Əli b. Mahmud b. Məhəmməd b. Ömər b. Şahənşah b. Əyyub əl-Maliki, “Tarix Əbül-Fəda” kitabı, 1-ci cild, 239-cu səhifə, (online mənbə)
Kuhalə əd-Dəməşqi yazır:
Rəvayət uzun olduğundan əsas hissəni təqdim edirik
وتفقد أبوبكر قوماً تخلفوا ، عن بيعته عند علي بن أبي طالب كالعباس ، والزبير وسعد بن عبادة فقعدوا في بيت فاطمة ، فبعث أبوبكر إليهم عمر بن الخطاب ، فجاءهم عمر فناداهم وهم في دار فاطمة ، فأبوا أن يخرجوا فدعا بالحطب ، وقال : والذي نفس عمر بيده لتخرجن أو لأحرقنّها على من فيها ، فقيل له : يا أبا حفص إن فيها فاطمة ، فقال : وإن
“Əbu Bəkr onun beyətinə qarşı çıxan Abbası (ə.s), Zübeyri, Səid b. Übadəni xanım Fatimənin (s.ə) evində Əlinin (ə.s) yanında olduğunu bildiyi zaman, Öməri onların yanına göndərdi. Ömər Xanımın (s.ə) evinə gələrək, orada olanları hədələyərək səsləndi: “Ömərin canı əlində olana and olsun ki, ya evdən çıxacaqsanız ya da əks təqdirdə sizi evlə birlikdə yandıracam”. Ömərə dedilər: “Ey Əbu Həfs, evdə Fatimə (s.ə) də var”. Ömər dedi: “Hətta, O da (evdə) olsa belə (yandıracam)”.
Ömər b. Rıza b. Məhəmməd Rağib b. Əbdül-Ğani Kuhalə əd-Dəməşqi, “Əlamun-Nəsai fi aməlil-Arab vəl-İsləm” kitabı, 4-cü cild, 114-cü səhifə, Nəşr: “Muəssətur-Risalə”, Beyrut, Lübnan (kitabı yükləmək üçün ünvan)
Şəhabud-Din ən-Nuveyri yazır:
وروى أبو عمر بن عبد البر بسنده، عن زيد بن أسلم، عن أبيه: أن علياً والزبير كان حين بويع لأبي بكر ، يدخلان على فاطمة ، يشاورانها في أمرهم ، فبلغ ذلك عمر ، فدخل عليها ، فقال : يا بنت رسول الله ما كان من الخلق أحد أحب إلينا من أبيك وما أحد أحب إلينا بعده منك ، وقد بلغني أن هؤلاء النفر يدخلون عليك ولئن بلغني لأفعلن ولأفعلن! ثم خرج وجاءوها ، فقالت لهم : إن عمر قد جاءني وحلف إن عدتم ليفعلن وأيم اللّه ليفين. بها، فانظروا فى أمركم، ولا تنظروا إلىّ؛ فانصرفوا ولم يرجعوا حتى بايعوا لأبى بكر
“Əbu Ömər b. Əbdül-Birrin isnadı ilə, Zeyd b. Əsləmdən, o da atasından rəvayət edərək dedi: “Əbu Bəkrə beyət olunan ərəfələrdə Əli (ə.s) və Zübeyr xanım Fatimənin (s.ə) evində oturub, mövzu barədə məşvərət edirdilər. Ömər bu xəbəri eşitdikdə Fatimənin (s.ə) evinə gəldi və dedi: “Ey Peyğəmbərin (s) qızı, insanların içərisində mənə ən sevimli atan idi və ondan sonrada sənsən. Mənə xəbər çatıb ki, bir dəstə insan sənin evinə gəlirlər. Əgər, sən onlara bir daha evə gəlməyə icazə versən, mütləq flan işi edəcəm”. Sonra (Ömər) çıxıb getdi. Onlar Fatimənin (s.ə) evinə gəldikdə, xanım Fatimə (s.ə) onlara xitabən dedi: “Ömər mənim yanıma gəldi və and içdi ki, əgər siz bir də buraya gəlsəniz, flan işi edəcək. Allaha (c.c) and olsun ki, o dediyini edəcək. Öz işiniz haqqında fikirləşin və daha bura gəlməyin”. Sonra onlar evdən çıxdılar və Əbu Bəkrə beyət etməyənə qədər bir daha evə qayıtmadılar”.
Şəhabud-Din ən-Nuveyri Əhməd b. Əbdü-Vəhab b. Məhəmməd b. Əbdül-Daim əl-Fəraşi, ət-Teymi, əl-Bəkri, “Nihayətul-Ərb fi fununil-Ədəb” kitabı, 19-cu cild, 24-cü səhifə, Təhqiq: Əbdül-Məcid Turheyni, Əmmad Əli Həmzə və digərləri, Nəşr: “Darul-Kutubul-İlmiyyə”, Beyrut, Lübnan, 1424/2004, 1-ci çap (online pdf)
Kitabı yükləmək üçün ünvan
Online mənbə
Əhməd b. İshaq əl-Yaqubi yazır:
وبلغ أبا بكر وعمر أن جماعة من المهاجرين والأنصار قد اجتمعوا مع علي بن أبي طالب في منزل فاطمة بنت رسول الله، فأتوا في جماعة حتى هجموا الدار، وخرج علي ومعه السيف، فلقيه عمر، فصارعه عمر فصرعه، وكسر سيفه، ودخلوا الدار فخرجت فاطمة فقالت: والله لتخرجن أو لأكشفن شعري ولأعجن إلى الله! فخرجوا وخرج من كان في الدار وأقام القوم أياماً. ثم جعل الواحد بعد الواحد يبايع، ولم يبايع علي إلا بعد ستة أشهر وقيل أربعين يوماً
“Əbu Bəkr və Ömərə belə xəbər çatdı ki, mühacir və ənsardan olan bir dəstə şəxs Fatimə b. Rəsulullahın (s.ə) evində Əli b. Əbi Talibin (ə.s) ətrafına cəm olublar. Onlar bir dəstə şəxs ilə birlikdə gəlib evə hücum etdilər. Əli (ə.s) qılıncını götürüb (evdən) çıxdı. Ömər onunla üzə-üzə gəldi və bir-birlərinə güc gəldilər. Sonra, Ömər Əlinin (ə.s) qılıncını sındırdı[30]. Beləcə onlar, evə daxil oldular. Xanım Fatimə (s.ə) önə çıxıb dedi: “Allaha (c.c) and olsun, ya (evdən) çıxacaqsınız, ya da saçımı açıb Allaha (c.c) nalə edəcəyəm!” Onlar və evdə olan insanlar da çölə çıxdılar. Onlar[31] bir neçə gün beyət etmədən evdə qaldılar. Sonra, bir-birinin ardınca beyət etməyə başladılar. Əli (ə.s) isə, yalnız altı aydan sonra beyət etdi. Həmçinin, başqa rəvayətlərdə 40 gün sonra beyət edildiyi qeyd olunur”.
Əbül-Əbbas əl-Yaqubi Əhməd b. İshaq b. Cəfər b. Vəhəb b. Vadeh, “Tarixul-Yəqubi” kitabı, 1-ci cild, 155-ci səhifə, kitabın mənbəsi: “www.alwarraq.com” saytı (online mənbə)
Müttəqil-Hindi yazır:
عن أسلم أنه حين بويع لأبي بكر بعد رسول الله صلى الله عليه وسلم كان علي والزبير يدخلان على فاطمة بنت رسول الله صلى الله عليه وسلم فيشاورونها ويرتجعون في أمرهم ، فلما بلغ ذلك عمر بن الخطاب خرج حتى دخل على فاطمة فقال : يا بنت رسول الله صلى الله عليه وسلم ، والله ما من أحد أحب إلينا من أبيك ، وما من أحد أحب إلينا بعد أبيك منك ، وأيم الله ما ذاك بمانعي إن اجتمع هؤلاء النفر عندك ؛ أن أمرتهم أن يحرق عليهم البيت ، قال : فلما خرج عمر جاءوها فقالت : تعلمون أن عمر قد جاءني وقد حلف بالله لئن عدتم ليحرقن عليكم البيت وأيم الله ليمضين لما حلف عليه ، فانصرفوا راشدين ، فروا رأيكم ولا ترجعوا إلي ، فانصرفوا عنها فلم يرجعوا إليها حتى بايعوا لأبي بكر .
“Rəsulullahdan (s) sonra xalq Əbu Bəkrə beyət etdiyi ərəfələrdə Əli (ə.s) və Zübeyr xanım Fatimənin (s.ə) evində oturub mövzu barədə məşvərət edirdilər. Bunu eşidən Ömər Fatimənin (s.ə) evinə tərəf yollandı və onun evinə yetişən zaman dedi: “Ey Peyğəmbərin (s) qızı and olsun Allaha (c.c), sənin atandan başqa heç kəs bizə əziz deyil və atandan sonra heç kəs bizə sənin qədər əziz deyil. Lakin, and olsun Allaha (c.c) ki, bu məhəbbət heç vaxt başına topladığın adamlara görə, evi yandırmaq əmrini verməkdə mənə mane ola bilməz”. Ömər bunları deyib getdikdən sonra, onlar xanım Fatimənin (s.ə) yanına gəldilər. Xanım (s.ə) onlara xitabən dedi: “Bilirsinizmi?! Ömər buraya gələrək Allaha (c.c) and içdi ki, əgər siz, bir daha burada bir yerə yığılsanız siz içində olduğunuz halda evi yandıracaq. Allaha (c.c) and olsun ki, o and verdiyi işi yerinə yetirəcəkdir!” Gərək biz də o iki raşidinə tərəf keçək. İndi isə, öz işiniz haqqında fikirləşin və bir daha bura gəlməyin. Sonra, onlar getdilər və Əbu Bəkrə beyət etməyənə qədər onun yanına qayıtmadılar”.
Ələd-Din Müttəqil-Hindi Əli b. Hisaməd-Din b. Qadi, “Kənzul-Ummal fi sunənil-Əqval vəl-Əfal” kitabı, 5-ci cild, 651,652-ci səhifələr, 14138-ci hədis, Təhqiq: Səfvat əs-Səqqa və Bəkri əl-Həyyani, Nəşr: “Muəssətur-Risalə”, Beyrut, Lübnan, 1405/1980 , 5-ci çap (online pdf)
Kitabı yükləmək üçün ünvan
Online mənbə
Əbu Həmmad Əbil-Hədid yazır:
وروى أحمد بن عبد العزيز ، قال : لما بويع لابي بكر كان الزبير و المقداد يختلفان في جماعة من الناس إلى علي ، وهو في بيت فاطمة ، فيتشاورون ويتراجعون أمورهم ، فخرج عمر حتى دخل على فاطمة عليها السلام ، وقال : يا بنت رسول الله ، ما من أحد من الخلق أحب إلينا من أبيك ، وما من أحد أحب إلينا منك بعد أبيك ، وأيم الله ما ذاك بما نعي أن اجتمع هؤلاء النفر عندك ان آمر بتحريق البيت عليهم . فلما خرج عمر جاءوها ، فقالت : تعلمون أن عمر جاءني ، وحلف لي بالله إن عدتم ليحرقن عليكم البيت ، وأيم الله ليمضين لما حلف له . فانصرفوا عنا راشدين . فلم يرجعوا إلى بيتها ، وذهبوا فبايعوا لابي بكر
“Əhməd b. Əbdül-Əzizin belə dediyi rəvayət olunur: “O zaman ki, Zübeyr Miqdad (ə.s) və insanlardan olan bir qrup Əbu Bəkrə yox, Əliyə (ə.s) beyət etdi, Əli (ə.s) həmin adamlar ilə birlikdə Fatimənin (s.ə) evində mövzu barədə müşavirət və müzakirə edirdilər. Ömər Fatimənin yanına gəlib dedi: “Ey Peyğəmbərin (s) qızı, insanlar içindən atandan başqa heç kəs bizə əziz deyil və atandan sonra heç kəs bizə sənin qədər əziz deyil. ”Lakin, and olsun Allaha (c.c), bu məhəbbət heç vaxt başına topladığın adamlara görə, evi yandırmaq əmrini verməkdə mənə mane ola bilməz”. Ömər bu sözü dedikdən sonra getdi. Xanım Fatimə (s.ə) evdəkilərin yanına gəlib dedi: “Sizlərə bir xəbərim var. Ömər yanıma gəldi və Allaha (c.c) and içdi ki, müxalifətçiliyiniz belə davam etsə evə od vuracaq. Ömər and içdiyi işi yerinə yetirəcəkdir. Gərək biz də 2 raşidinə tərəf keçək”. Sonra onlar evdən çıxıb Əbu Bəkrə beyət etdilər.”
İzəd-Din Əbu Həmmad Əbdül-Həmid b. Hibbətullah b. Məhəmməd b. Hüseyn b. Əbil-Hədid, “Şərhu nəhcul-Bəlağə” kitabı, 2-ci cild, 45-ci səhifə, Təhqiq: Məhəmməd Əbül-Fəzl İbrahim, Nəşr: “Dar ihyaul-Kutubul-Arabiyyə” (online mənbə)
Əbil-Hədid həmin kitabın digər bir cildində yazır:
رووها عن جعفر بن محمد عليه السلام وغيره أن عمر ضرب فاطمة عليه السلام بالسوط وضرب الزبير بالسيف وأن عمر قصد منزلها وفيه على عليه السلام والزبير والمقداد وجماعة ممن تخلف عن أبى بكر وهم مجتمعون هناك فقال لها : ما أحد بعد أبيك أحب الينا منك وايم الله لئن اجتمع هؤلاء النفر عندك لنحرقن عليهم ! فمنعت القوم من الاجتماع .
“Cəfər b. Məhəmməd (ə.s) və digərlərin rəvayət etmişlər ki: “Ömər Fatiməyə (s.ə) qılıncı ilə, zərbə vurdu. Zübeyr qılıncını çəkdi və Ömər mənzilə hücum etdi. Orda olan Əli (ə.s), Zübeyr, Miqdad (ə.s), və Əbu Bəkrin xilafətinə müxalif edən şəxslər bir yerdə cəm olmuşdular. Ömər xanım Fatiməyə (s.ə) xitabən dedi: “Atandan sonra kimsə bizə səndə əziz deyil. Lakin, and olsun Allaha (c.c) bu məhəbbət heç vaxt başına topladığın adamlara görə, evi yandırmaq əmrini verməkdə mənə mane ola bilməz”. Fatimə (s.a) evdə toplaşanları mənzildən çıxardı.
İzəd-Din Əbu Həmmad Əbdül-Həmid b. Hibbətullah b. Məhəmməd b. Hüseyn b. Əbil-Hədid, “Şərhu nəhcul-Bəlağə” kitabı, 16-cı cild, 271-ci səhifə, Təhqiq: Məhəmməd Əbül-Fəzl İbrahim, Nəşr: “Dar ihyaul-Kutubul-Arabiyyə” (online mənbə)
Əbil-Hədidin əqidəsi barəsində “Şübhələrə cavab” bölmündə məlumat veriləcəkdir.
Misirin məşhur əhli-xilaf şairi Hafiz b. İbrahim bu hadisəni şeir şəklində belə qələmə almışdır:
Şeir uzun olduğundan əsas hissəni təqdim edirik
عمر وعلي
وقــــولــة لعـــلي قالــــها عـمــــر * أكرم بســـامعها أعظم بملقيها
حرقـــــت دارك لا أبقي عليك بها * إن لم تبايع وبنت المصطفى فيها
ما كان غير أبي حفــص يفوه بها * إمام فــارس عدنــأن وحــاميـــها
Ömər və Əli
Ömər Əliyə bu sözlər dedi * Bu kəlamı eşidəni əzizlə və deyəni böyük bil!
Evini odlayaram və qoymaram orda qalasan * Əgər beyət etməsən hətta, Mustəfa qızı
(Fatimə) evdə olsa yandıraram!
Əbu Həfsədən[32] başqa bu sözu deyən olmadi, * Döyüşçü rəhbəri belə
Məhəmməd Hafiz b. İbrahim “Əl-Qasiyyətul-Uməriyyə” kitabı, 1-ci cild, 82-ci səhifə (online pdf)
Kitabı yükləmək üçün ünvan
Göründüyü kimi, əhli-xilaf mənbələrində Ömər b. Xəttab və dəstəsinin evə hücum etməsi, evi yandırmağı ilə hədələməsi səhih sənədlərlə mütəvatir[33] şəkildə rəvayət olunmuşdur.
_______________________
[17] Əli (ə.s) və Zübeyr
[18] Əbu Bəkr və Ömər
[19] Peyğəmbər (s) dövründə yaşayıb onu görməyən şəxs
[20] Ömərə
[21] Nəql etdiyi ravi ilə görüşmədən ondan heç bir şey eşitmədiyi təqdirdə rəvayə etdiyini göstərərək nəql etməsi. Həmçinin, hədisi eşitdiyi ravinin adını gizlədərək söyləməsi
[22] Müdəlləs hədisə verdiyimiz məna ilə eynidir. Ad olaraq fərqli olsalarda, hər ikisi eyni məna daşıyır. Müdəlləs hədis növlərindəndir. Tədlis isə, ravilərə verilən sifətlərdəndir.
[23] Hədisin sənədində olan ravinin düşməsi (qeyd olunmaması)
[24] Heç bir problemi olmayan ravi
[25] əl-Buxari və Müslimin
[26] Burada kı, Məhəmməd b. Buşeyr Məhəmməd b. Bəşşardı. Əbu Şeybənin rəvayətində İbn Həcərin “Təqribut-Təhzib” kitabında onun barəsində ki, sözlərini qeyd etmişdik və həmin kitabın təhqiqaçısı Əbül-Əşbal 2-ci haşiyədə Məhəmməd b. Bəşşarın kitablarda “Buşeyr” kimi qeyd olunmasını xəta olduğunu söyləmişdir.
[27] Burada Abdullah b. Ömər adlı ravi, Ubeydullah b. Ömərdir. Ola bilsin ki, nüsxənin köçürüldüyü zaman xətaya yol verilmişdir
[28] Əli (ə.s) və Zübeyr
[29] Digər insanlar kimi, siz də Əbu Bəkrə beyət edəsiniz
[30] Əlbəttə, bunlar əhli-xilafın öz hədisləridi. Ömər b. Xəttab heç bir zaman imam Əli (ə.s) kimi pəhlavana güc gələ bilməz. Burada kı məqsəd, evə olunan hücum hadisəsini qeyd etməkdir.
[31] Evdə olan insanlar
[32] Ömərdən
[33] Bir rəvayətin bir çox fərqli sənədlə nəql olunması
(c) beqiyyetullah.wordpress.com