Şəmsuddin əz-Zəhəbi “Siyəri-əlamin-nubəla” kitabında Əbdür-Rəzzaq əs-Sənaninin tərcümeyi-halında deyir:
قال العقيلي سمعت علي بن عبد الله بن المبارك الصنعاني يقول : كان زيد بن المبارك ، قد لزم عبد الرزاق ، فأكثر عنه ، ثم خرق كتبه ، ولزم محمد بن ثور ، فقيل له في ذلك ، فقال : كنا عند عبد الرزاق ، فحدثنا بحديث معمر ، عن الزهري ، عن مالك بن أوس بن الحدثان . . . الحديث الطويل فلما قرأ قول عمر لعلي والعباس : فجئت أنت تطلب ميراثك من ابن أخيك ، وجاء هذا يطلب ميراث امرأته ، قال عبد الرزاق : انظروا إلى الأنوك ، يقول : تطلب أنت ميراثك من ابن أخيك ، ويطلب هذا ميراث زوجته من أبيها ، لا يقول : رسول الله -صلى الله عليه وسلم- قال زيد بن المبارك : فلم أعد إليه ، ولا أروي عنه .
قلت : هذه عظيمة ، وما فهم قول أمير المؤمنين عمر ، فإنك يا هذا لو سكت ، لكان أولى بك ، فإن عمر إنما كان في مقام تبيين العمومة والبنوة ، وإلا فعمر -رضي الله عنه- أعلم بحق المصطفى وبتوقيره وتعظيمه من كل متحذلق متنطع ، بل الصواب أن نقول عنك : انظروا إلى هذا الأنوك الفاعل -عفا الله عنه- كيف يقول عن عمر هذا ، ولا يقول : قال أمير المؤمنين -الفاروق- ؟ ! وبكل حال فنستغفر الله لنا ولعبد الرزاق ، فإنه مأمون على حديث رسول الله -صلى الله عليه وسلم- صادق
Uqeyli demişdir: Əli ibn Abdullah ibn əl-Mubarək əs-Sənaninin belə dediyini eşitdim: Zeyd ibn əl-Mubarək Əbdür-Rəzzaqın yanında çox olmuş, ondan çoxlu hədis nəql etmişdi. Sonra Zeyd onun kitablarını cırıb atdı. Ondan sonra Muhəmməd ibn Saurun yanıa getdi. Ondan bunun səbəbini soruşduqda dedi: “Biz Əbdür-Rəzzaqın yanında idik. O bizə Məmarın Zuhridən, Zuhrinin də Malik ibn Aus əl-Hədəsandan nəql etdiyi bir hədisi nəql etdi... Hədis uzundur. Elə ki, Ömərin Əliyə və Abbasa dediyi “sən gəlib qardaşın oğlundan olan mirasını tələb etdin, bu da gəlib arvadının mirasını tələb etdi” sözünü oxudu, dedi:
“Axmağa bir baxın! Deyir: “sən gəlib qardaşın oğlundan olan mirasını tələb etdin, bu da gəlib arvadının öz atasından olan mirasını tələb etdi”, demir ki, “Allah Rəsulundan (olan mirasınızı tələb etdiniz) (sallallahu əleyhi [və alihi] və səlləm)!.”
Zeyd ibn əl-Mubarək dedi: “Bundan sonra bir daha onun yanına getmədim və ondan hədis nəql etmirəm.”
Deyirəm:1 bu çox böyük bir günahdır. O, möminlər əmiri Ömərin sözünü başa düşməmişdir. Ey (Əbdür-Rəzzaq)! Əgər sussaydın, bu sənin üçün daha yaxşı olardı. Ömər həmin vaxt əmilik və qızlıq məsələsini aydınlaşdırmaq üçün bu sözü demişdir. Yoxsa ki, Ömər Mustafanın haqqına, ona necə ehtiram və təzim etmək (gərəkdiyinə) bütün xırdaçı və dərinliyə gedəndən daha yaxşı bələddir. Əksinə doğrusu budur ki, sənin barəndə deyək ki, “bu işi görən bu axmağa baxın! Allah onu bağışlasın, necə olur ki, Ömər barəsində belə bir söz deyir, lakin “əmirəl-möminin Faruq” demir?! Hər bir halda özümüz üçün və Əbdür-Rəzzaq üçün Allahdan bağışlanma diləyirik. Əbdür-Rəzzaq Allah Rəsulunun (sallallahu əleyhi və alihi və səlləm) hədisləri barədə güvənilən şəxsdir , doğru danışandır.
1 “Deyirəm” sözü Zəhəbiyə məxsusudur. (Red.)
Fotoşəkil: Şəmsuddin əz-Zəhəbi, Siyəri-əlamin-nubəla, c.9, s.572-573; Muəssiətur-Risalə, Beyrut, 1996/1417; təhqiq: Şueyb əl-Arnaut